Remzi Akbaş'ın "Türkiye hukukun neresinde?" başlıklı köşe yazısı
Türkiye'nin adalet sistemi ve güven endeksi, özellikle son yıllarda sıkça tartışılan bir konu.
Dünya Adalet Projesi (World Justice Project) tarafından hazırlanan Hukukun Üstünlüğü Endeksi'nde Türkiye, Avrupa ortalamasının oldukça altında kalmaktadır.
Nedenlerine bakıldığında;
Son yıllarda yaşanan siyasi parti temsilcilerinin yaptıkları açıklamalardan dolayı yargılanması, Sivil Toplum Kuruluşları (STK)'nın yaptıkları protesto gösterilerine sert müdahaleler, gazetecilerin gözaltına alınması veya tutuklanması ve belediyelere "Kayyum" atamaları gibi bazı olaylar, hukukun üstünlüğü ilkesine yönelik endişeleri artırmıştır.
Ayrıca yolsuzluk algısının yüksek olması, adalete güvenin sarsılmasına neden olmaktadır.
Temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırıldığı yönündeki eleştiriler de adalet sistemine olan güveni azaltmaktadır.
Özetle, Türkiye'nin adalet sistemi ve güven endekslerindeki durumu, birçok faktöre bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Ancak genel olarak, Avrupa ortalamasının altında olduğunu gösteriyor.
Dünya Adalet Projesi (WJP); dünyanın orijinal, bağımsız hukukun üstünlüğü verilerinin önde gelen kaynağıdır. Uygulanan geniş metotlar, dünya nüfusunun yüzde 95'ini kapsayan 142 ülke ve yargı alanında hukukun üstünlüğünü ölçmek için uzman ve hane halkı anketlerinden yararlanır.
Her ülkenin puanı sekiz faktörün ölçülü ortalamasıdır:
Hükümet yetkilerindeki kısıtlamalar, yolsuzluğun olmaması, açık hükümet, temel haklar, düzen ve güvenlik, düzenleyici uygulama, medeni adalet ve ceza adaleti değerlendirir.
2024 WJP Hukukun Üstünlüğü Endeksi'nde en üst sıradaki ülke Danimarka'yı görüyoruz. Ardından Norveç (2), Finlandiya (3), İsveç (4) ve Almanya (5) geliyor. İlk beş sıradaki ülke 2023'ten itibaren değişmeden kalıyor. En alt sıradaki ülkeler Venezuela (142), Kamboçya (141), Afganistan (140), Haiti (139) ve Myanmar'dır (138).
Geçtiğimiz yıl hukukun üstünlüğü konusunda en büyük gerilemeyi yaşayan ülkeler Myanmar, El Salvador ve Nikaragua olurken, 2023-2024 yılları arasında hukukun üstünlüğü konusunda en fazla ilerleme kaydeden ülkeler Polonya, Vietnam ve Sri Lanka oldu.
Türkiye ise 142 ülke arasında 100 puan üzerinden 42 puanla ne yazık ki 117.sırada yer alıyor.
Ne kadar üzücü ki;
Honduras, Angola, Nijer, Rusya, Madagaskar, El Salvador, Tanzanya, Kebya ve Çin gibi ülkeler Türkiye'nin üst sıralarında yer alıyor.
Şunu görmezden gelmeyin:
Hukuk ve adalet sistemi yeterince çalışmayan ülkelerin "Kişi başına düşen milli geliri" de düşüktür. Yabancı sermaye kaynağı da azdır. Enflasyonu ve Faiz oranları yüksektir. Suç oranları, tutuklu ve mahkum sayıları fazladır.
Bu gerekçelere bakıldığında ülkemizde uygulanan hukuk sisteminin herkese eşit olmadığını tartışıyoruz. Daha da ötesi hukukun üstünlüğünün, üstünlerin hukukuna evrildiğini düşünenlerin sayısı giderek artıyor.
Son olarak şunu da ilave edeyim:
Asal Araştırma Şirketi'nin "Türkiye'de adaletin olup olmadığına" ilişkin yaptığı anket çalışmasından çıkan sonuçlar dikkat çekti.
Türkiye genelinde 26 ilde 10-14 Ocak 2025 tarihleri arasında 1800 kişi ile anket çalışması yapıldı. Ankette yurttaşlara "Türkiye'de adalet var mı?" sorusu soruldu.
Buna göre yurttaşların yalnızca yüzde 21.1'i "Türkiye'de adalet var" yanıtını verdi.
Ankete katılanların yüzde 71'i ise "Adalet yok" yanıtında birleşti.
Bilmem anlaşıldı mı?
