Umut Uysal'ın "Fındıkta çeşit değiştirme ve aşı zamanı" başlıklı köşe yazısı
Fındık, başta Türkiye olmak üzere İtalya, Azerbaycan ve Gürcistan gibi ülkelerin ekonomisinde çok önemli yeri olan stratejik bir meyve olduğunu hepimiz biliyoruz. Fındık, Türkiye’nin tarım ürünleri ihracatı içerisinde yüzde 15-20, toplam ihracat içerisinde ise yüzde 2 paya sahiptir. Fındık yetiştiriciliğinin sürdürülebilir olması için üretimin verimli ve kaliteli çeşitlerle yapılması gerekir. Ülkemizde 20 standart fındık çeşidi bulunmasına rağmen en yaygın fındık çeşitleri ‘Tombul’, ‘Palaz’ ve ‘Çakıldak’ yani halk tabiriyle delisava, göğ ya da gök fındıktır. Ancak, yeni bahre tesisinde en fazla tercih edilen çeşitler ilkbaharda geç uyanmaları ve çok verimli olmaları nedeniyle ‘Çakıldak ve ‘Yomra’ çeşitleridir.
Fındık üreticileri ilkbaharda erken uyanan çeşitlerle kurulu bahçelerde eski bahçeyi sökerek veya sıra aralarına geç uyanan çeşitlerin fidanlarını dikerek bahçeyi yenilemektedirler. Ancak bu işlem oldukça yüksek maliyet gerektirmekte ve bahçenin tam verime ulaşması için neredeyse 7-10 yıla ihtiyaç duyulmaktadır. Oysa çeşit değiştirme diğer meyve türlerinde yeni dikim ile değil, genellikle aşılama ile yapılmakta ve aşılama ile çeşit değiştirilen bahçe birkaç yılda meyveye yatmaktadır. Fındıkta fidan yetiştirme amacıyla yapılan bazı araştırmalar olmasına rağmen mevcut fındık bahçelerinde aşılama ile çeşit değiştirmede uygun aşı zaman ve yönteminin belirlenmesi konusunda yayınlanmış bilimsel bir araştırmaya rastlanmamıştır. Fakat Samsun 19 Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi tarafından Samsun-Salıpazarı ilçesinde fındıkta çeşit değiştirme ve bazı aşı yöntemleriyle ilgili akademik bir çalışma 2024 yılı içerisinde yapıldı.
Aşılama işlemi 2021 yılında 5 Nisan’dan başlayarak 15 gün arayla 3 dönemde, 3 aşı yöntemi (yarma, dilcikli, yongalı göz) ile yapılmıştır. Farklı aşı zaman ve yöntemlerinin çeşit değiştirme üzerine etkilerinin belirlenmesi amacıyla aşı başarısı (sürme oranı), aşı sürgünü yaşama oranı, aşı sürgünü gelişimi ve verime başlama özellikleri incelenmiştir. Araştırmada aşı sürme ve yaşama oranı bakımından aşı zamanları arasında istatistiksel farklılık bulunmamıştır. Aşı başarısı (sürme oranı) dilcikli aşıda yüzde 95,4, yarma aşıda yüzde 95,5 ve yongalı göz aşısında yüzde 51,7 olarak tespit edilmiştir. Aşılamayı takip eden yıllarda hızlı bir sürgün gelişimi ve meyve oluşumu başlamıştır. ‘Yomra’ çeşidinde ‘Çakıldak’ çeşidine göre daha kuvvetli bitki gelişimi ve erken meyveye yatma saptanmıştır. Araştırma sonucunda, fındıkta çeşit değiştirme için aşı kalemlerinin tomurcukların tam dinlenmede olduğu Ocak ayında alınması, aşılama işleminin yarma veya dilcikli aşı yöntemleri ile Nisan başından başlanarak Mayıs ortasına kadar yapılması tavsiye edilmiştir. Emeği geçen değerli hocalarımıza buradan da teşekkür ederiz.
Bu araştırma makalesinden de anlayacağımız üzere bahsi geçen aşılama yöntemleri ile de bahçelerimizi daha da erken meyveye yatırıp verim artışı sağlayabiliriz.
