Sakarya’nın Orta ve Güney bölgeleri tarihi çalışmalara konu olurken, Kuzey bölgesi genel olarak bu çalışmaların dışında kalmıştır. Çeşitli kaynaklarda Kocaali, Karasu, Ferizli ve Kaynarca’nın köklü bir tarihi geçmişe sahip olmadığı ifade edilmiş olup gerçekte vaziyet bunun tam tersidir.
1290 yılından itibaren Sakarya bölgesine doğru akınlar yapan Osman Bey, aynı zamanda İznik’e de akınlar gerçekleştiriyordu. 27 Temmuz 1302’de Bizanslı Tekfurlar ile Bursa yakınlarındaki Koyunhisar’da gerçekleşen Bapheus Savaşı’ndan hemen sonra Sakarya akınları daha da güçlendi. Osman Gazi, oğlu Orhan Bey ve kumandanları Sakarya bölgesini fethetmek için üç büyük akın düzenlemiştir. Bu savaşta Kastamonu merkezli Çobanoğlu Emir Ali Bey, Osman Bey’e yardıma gelmiş, sonrasında Sakarya’nın kuzey sahillerine denizden çıkarma yaparak muhasara altına almış ve yağmalamıştır.
Tarihçiler genel olarak Sakarya’nın fethinin 1302’lerde başladığını ve 1330’lu yıllarda sonlandığını ifade etmektedirler. Bu konuda kaynaklar her ne kadar sınırlı olsa da Kocaali bölgesinin fethi hakkında birkaç görüş öne çıkmaktadır. Osman Bey tarafından 1299’da Söğüt’te Osmanlı Beyliği kurulduğu sırada Kocaali toprakları Doğu Roma İmparatorluğu’nun hakimiyetindeydi. Kastamonu merkezli Çobanoğulları Beyliği 1291-1304 tarihleri arasında Kocaali, Karasu, Kerpe, Kefken ve Kandıra taraflarına gemilerle denizden akınlar düzenlemişlerdir.
Sakarya havzası güneyden Osman Bey, kuzeyden ise Çobanoğlu Emir Ali tarafından kuşatma altına alınmıştır. Fakat Çobanoğulları her ne kadar bölgeye akınlar düzenlemiş olsalar da burada kalıcı olamayıp, bölgeyi yağma ettikten sonra 1305-1310 yıllarında geri çekilmişlerdir. Sonrasında kısa süreliğine yeniden Bizans hakimiyetine giren Kocaali ve Karasu, Osmanlı Beyliği tarafından 1315-1325 yıllarında kalıcı olarak fethedilmiş ve Türk toprağı haline getirilmiştir.
Orhan Gazi’nin kumandanları Kocaali’de dört Türk köyü kurmuşlar ve Yayla’da Orhan Gazi Camii inşa etmişlerdir. Bu nedenle Kocaali’den uzun yıllar Farsça’da dört (4) sayısının karşılığı olan “çehar köy” olarak bahsedilmiştir.
Kaynak: Hakan Yılmaz, "Çağdaş Kaynak ve Belgeler Işığında Sakarya’nın Fethi ve Fethin Bilinmeyen Târihi", Geçmişten Günümüze Sakarya (Tarih-Kültür-Toplum), Sakarya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları & OSAMER, Sakarya 2018, s. 75-130
Kaynak: Oğuzhan Kır, Tarihi ve Kültürel Mirasıyla Kocaali, Kocaali Belediyesi Yayınevi, Kocaali 2023.
Kaynak: Kocaali Orhan Gazi Camii. Kocaali Belediyesi Fotoğraf Arşivi.